مقدمه: خرما در طب سنتی، اکسیری برای تندرستی
خرما در طب سنتی همواره به‌عنوان غذادارویی کامل شناخته شده است. این میوه بهشتی در متون کهنی مانند «قانون ابن سینا» و «ذخیره خوارزمشاهی» جایگاهی ویژه دارد و امروزه پژوهش‌های علمی نیز بسیاری از خواص آن را تایید کرده‌اند. اگر می‌خواهید بدانید چرا حکمای قدیم خرما را «سلطان میوه‌ها» می‌نامیدند و چگونه می‌توانید از خواص آن بهره ببرید، این مقاله را تا انتها دنبال کنید.
۱.خرما در طب سنتی: جایگاه در مکاتب مختلف
خرما در مکاتب طب سنتی جهان از جمله طب ایرانی، طب آیورودا و طب اخلاطی یونانی به‌عنوان یک ماده غذایی با طبع گرم و تر شناخته می‌شود.
الف) طب ایرانی:
- مزاج خرما: گرم و تر (بر اساس کتاب «الابنیه عن حقایق الادویه» اثر ابومنصور هروی).
- اعضای هدف: قلب، معده و کبد.
- کاربردها: تقویت قوای جنسی، رفع سردی معده و افزایش شیر مادران.
ب) طب آیورودا:
- دوشاها: کاهش دهنده واتا (باد)، افزایش دهنده پیتا (صفرا) و کافا (بلغم) در صورت مصرف بیش از حد.
- ترکیب با ادویه‌ها: توصیه به مصرف خرما با زنجبیل برای متعادل‌سازی طبع.
ج) طب اسلامی:
- روایات: پیامبر اکرم(ص) خرما را «شفای دردها» نامیده‌اند (بحارالانوار، جلد ۶۶).
- توصیه‌ها: مصرف خرما با شیر به‌عنوان غذایی کامل در منابع دینی.
۲.خواص خرما در طب سنتی: از تئوری تا عمل
بر اساس منابعی مانند مخزن الادویه حکیم اعظم خان، خرما دارای ۳۲ خاصیت درمانی اصلی است که برخی از آن‌ها عبارتند از:
الف) تقویت سیستم گوارش:
- رفع یبوست: فیبر بالای خرما و اثر نرم‌کنندگی آن بر روده‌ها (مصرف ۳-۴ عدد خرما با آب گرم ناشتا).
- درمان ریفلاکس معده: ترکیب پودر خرما با مقداری نمک دریایی (طبق توصیه ذخیره خوارزمشاهی).
ب) تقویت قلب و عروق:
- پاکسازی عروق: مصرف منظم خرما با عسل به‌عنوان معجونی برای کاهش کلسترول.
- تنظیم ضربان قلب: پتاسیم موجود در خرما (حدود ۶۹۶ میلی‌گرم در ۱۰۰ گرم) در متون طب سنتی «مفرح قلب» نامیده شده است.
ج) تقویت سیستم عصبی:
- درمان کم‌خونی: آهن و ویتامین‌های گروه B خرما برای بهبود عملکرد مغز.
- کاهش استرس: منیزیم خرما در منابع سنتی «مسکن اعصاب» معرفی شده است.
د) سلامت پوست و مو:
- ضد چروک: ماسک خرما با شیر و زعفران برای جوانسازی پوست.
- تقویت مو: ترکیب خرما با روغن زیتون و حنا به‌عنوان مرهمی برای ریزش مو.
۳.تدابیر مصرف خرما در طب سنتی: چگونه و چه زمانی؟
طب سنتی تنها به خواص خرما بسنده نکرده، بلکه روش مصرف آن را نیز دقیقاً مشخص کرده است:
الف) بهترین زمان مصرف:
- صبحانه: ۲-۳ عدد خرما با شیر گرم برای تقویت قوای بدن.
- عصرانه: خرما با گردو به‌عنوان مصلح برای جلوگیری از غلبه سردی گردو.
ب) ترکیبات پیشنهادی:
- با شیر: افزایش دهنده قوای جنسی و خونساز.
- با کره حیوانی: تقویت‌کننده بدن در فصل زمستان.
- با سرکه: هضم آسان‌تر و کاهش نفخ.
ج) موارد منع مصرف:
- افراد صفراوی: مصرف زیاد خرما ممکن است باعث غلبه صفرا و جوش صورت شود.
- بیماران دیابتی: با وجود توصیه‌های سنتی، امروزه مصرف خرما در دیابت باید با مشورت پزشک باشد.
۴. نسخه‌های درمانی با خرما در طب سنتی
برگرفته از کتاب الحاوی رازی و کامل الصناعه طبری:
الف) درمان سرفه خشک:
- نسخه: خرمای بدون هسته + پودر زنجبیل + عسل.
- روش مصرف: روزی ۲ قاشق چایخوری از مخلوط.
ب) رفع کم‌خونی:
- نسخه: شیره خرما + آب هویج + کمی زعفران.
- روش مصرف: روزی یک لیوان به مدت ۴۰ روز.
ج) افزایش شیر مادران:
- نسخه: خرما + بادام + شیر بز.
- روش مصرف: روزی ۲ لیوان شربت رقیق‌شده.
۵. خرما در طب سنتی و پزشکی مدرن: نقاط مشترک
بررسی تطبیقی یافته‌های کهن و پژوهش‌های نوین:
الف) نقاط اشتراک:
- تقویت استخوان‌ها: تایید تاثیر منیزیم و کلسیم خرما در مطالعات دانشگاهی (مجله Osteoporosis International, 2023).
- خاصیت ضدالتهابی: اثبات وجود سالیسیلات‌های طبیعی در خرما مشابه اثر آسپرین (منابع طب سنتی این خاصیت را «مسکن درد» می‌نامند).
ب) نقاط افتراق:
- مصرف در دیابت: طب سنتی خرما را برای دیابت مفید می‌دانست، اما پزشکی مدرن بر کنترل مقدار مصرف تاکید دارد.
- تداخلات دارویی: طب سنتی به تداخل خرما با داروها اشاره نکرده، در حالی که مطالعات جدید هشدار می‌دهند خرما ممکن است با داروهای ضد انعقاد تداخل داشته باشد.
۶. هشدارهای طب سنتی درباره مصرف نادرست خرما
حتی این میوه پرخاصیت نیز با مصرف نابجا می‌تواند مضر باشد:
- افراد دموی: مصرف زیاد خرما باعث افزایش گرما و احتمال بروز دمل می‌شود.
- مصرف با ماهی: در طب ایرانی این ترکیب «مولد سودا» و مضر دانسته شده است.
- خرماهای کپک‌زده: در منابع کهن به شدت از مصرف آن منع شده، زیرا را «مسموم‌کننده کبد» معرفی می‌کنند.
نتیجه‌گیری
خرما در طب سنتی نه یک خوراکی ساده، بلکه دارویی همه‌کاره است که با رعایت تدابیر مربوط به مزاج و شرایط فردی می‌تواند به سلامت بدن کمک کند. با این حال، برخی توصیه‌های قدیمی نیاز به بازنگری با توجه به دانش امروزی دارند. ترکیب خردورزی گذشتگان با پژوهش‌های مدرن، بهترین راه بهره‌گیری از این میراث طبیعی است.
منابع معتبر
۱. ابن سینا، حسین بن عبدالله. (۱۰۲۵ قمری). القانون فی الطب.
۲. رازی، محمد بن زکریا. (۹۲۵ قمری). الحاوی فی الطب.
۳. مجله Journal of Ethnopharmacology. (2023). بررسی تطبیقی خواص خرما در متون طب سنتی و پزشکی مدرن.
جهت کسب اطلاعات بیشتر در مورد نحوه خرید انواع خرما و استعلام قیمت با ما در تماس باشید.🌴
خوشحال می‌شیم اگه ما رو در اینستاگرام دنبال کنید.🌴
